Жариялау этикасы
Оқырмандар тарапынан жоғары сенім мәртебесін және олардың жарияланатын ғылыми мақалалардың ғылыми ақпаратының дұрыстығына сенімділігін қамтамасыз ету мақсатында «Education. Quality Assurance» журналының редакциялық кеңесі ғылыми беделді сақтауға жауапкершілікпен қарайды және өз қызметінде парасаттылық, құпиялылық, жарияланымдарды қадағалау, ықтимал мүдделер қақтығысын есепке алу және т. б. ережелерді қамтитын ғылыми жарияланымдардың халықаралық этикалық стандарттарын басшылыққа алады.
Баспа процесіне қатысушылардың барлығының ғылыми жарияланымдар этикасы қағидаларын сақтауы авторлардың зияткерлік меншікке құқықтарын қамтамасыз етуге, журналдың сапасын арттыруға және «Авторлық құқық және сабақтас құқықтар туралы» Қазақстан Республикасының 1996 жылғы 10 маусымдағы № 6-I Заңына сәйкес авторлық мақалаларды жеке тұлғалардың мүддесі үшін заңсыз пайдалану мүмкіндігін болдырмауға ықпал етеді (2023 жылғы 1 мамырдағы жағдай бойынша өзгерістер мен толықтырулармен).
Редакциялық кеңес өз қызметінде ғылыми жарияланымдар этикасы комитетінің ұсынымдарын орындайды (Committeeon Publication Ethics).
Журналдың сайтында «Education. Quality Assurance» журналында мақалаларға қойылатын талаптар мен жариялау шарттары көрсетілген авторлар үшін ақпарат жарияланады. Талаптар барлық авторлар үшін бірдей.
Журналдың редакциясы ғылыми беделді сақтауға жауапты.
Журналдың редакциясы Қазақстан Республикасы заңнамасының қолданыстағы нормаларын, өзіндік ерекшелігін және оның өзектілігін ескере отырып, оның ғылыми маңыздылығы негізінде жариялау үшін жұмыстың қабылдануына немесе қабылданбауына кепілдік береді.
Ғылыми материалдарды жариялау кезінде плагиат, алдау, бұрмалау және жол берілмейтін мінез-құлықтың өзге де фактілері анықталған жағдайларда редакторлар ұсынылған қолжазбаны жариялаудан бас тартуға құқылы.
Бұрын мақалалар, монографиялар, диссертациялар, диссертациялардың авторефераттары, ғылыми есептер түрінде жарияланған немесе бірнеше журналға ұсынылған материалдар қарауға қабылданбайды.
Редакторлар рецензенттер жарияланымдардың ғылыми және әдептілігіне сәйкес келмейтін деп қабылдамаған мақалаларды жариялауға жол бермейді.
Журналдың редакциясына берілген барлық ресми шағымдар, шағымдар міндетті түрде қаралады.
Редакторлардың жұмысы ашықтық пен объективтілік қағидаттарына негізделген.
Редакторлар журналдың веб-парағында авторлық нұсқаулықта мақалаларды рәсімдеуге арналған пайдалы сілтемелерді жариялауы керек, бұл талаптар үнемі жаңартылып, журналдың веб-сайтында қол жетімді болуы керек.
Авторлар келтірілген фактілерді, дәйексөздерді, экономикалық-статистикалық деректерді, фамилияларды, атауларды, ұйымдардың атауларын және өзге де мәліметтерді іріктеуге және олардың дұрыстығына, сондай-ақ ашық басып шығаруға арналмаған деректерді пайдалануға толық жауапты болады.
Авторлар берілген қолжазбада көрсетілген зерттеу нәтижелері толығымен түпнұсқа екеніне көз жеткізуі керек. Көшірмелеу алынған үзінділер немесе мәлімдемелер автор мен бастапқы дереккөзді міндетті түрде көрсете отырып ресімделуі тиіс. Шамадан тыс қарыз алу, сондай-ақ кез келген нысандағы плагиат, соның ішінде ресімделмеген дәйексөздер, парафразалар немесе басқа біреудің зерттеу нәтижелеріне құқық беру этикалық емес және қабылданбайды. Сілтемесіз қарыз алудың болуын редакциялық кеңес плагиат ретінде қарастырады.
Әдеби көздерден алынған барлық мәліметтер, сондай-ақ мақалада келтірілген дәйексөздер тиісті сілтемелермен расталуы керек.
Авторлар ұсынылған жұмыстың өзіндік ерекшелігіне жауап береді. Плагиат, авторлар құрамын бұрмалау, өз мақалаларына шолуларды өз бетінше дайындау, дәйексөздермен айла-шарғы жасау жол берілмейді. Плагиат - бұл басқа біреудің мәтінін дәйексөзсіз алу, сондай-ақ авторға сілтеме жасамай зерттеу нәтижелерін парафразалау және қарызға алу.
Басылымның авторлары ретінде осы зерттеуге үлес қосқан ғалымдар болуы керек. Басылымның барлық авторлары мазмұнға бірдей жауап береді.
Осыған ұқсас тақырыптағы бұрын жарияланған жұмыстардың авторларына қатысты мәтінде жеке сипаттағы сынның немесе ескертулердің болмауы;
Мақаланы жариялауға дайындау процесіне қатысу, редакциялық кеңестің тілектері мен ескертулеріне уақтылы және дұрыс жауап беру және жариялау үшін қажетті ақпаратты ұсыну.
Редактордың өтініші бойынша авторлар мақалада сипатталған зерттеулердің дұрыстығын растайтын қосымша ақпарат жіберуі керек.
Жұмыста даусыз қателер анықталған жағдайда Авторға қысқа мерзімде тиісті түзетулер енгізуге немесе қателерді түзетуге мүмкіндік беріледі.
Журналда басып шығару үшін өз жұмыстарын ұсынатын авторлар олардың жариялануы қолданыстағы авторлық құқықтардың ешқайсысын бұзбайтынын растайды.
Журналға мақала жіберген кезде авторлар (немесе авторлар тобы) этикалық принциптерді сақтауды көздейтін ғылыми зерттеу нәтижелерінің жаңалығы мен сенімділігі үшін бастапқы жауапкершілікте екенін түсінеді.
Мақала авторлары жүргізілген зерттеулердің сенімді нәтижелерін ұсынуы керек. Көрінеу қате немесе бұрмаланған мәлімдемелер қабылданбайды.
Басқа зерттеушілердің ғылыми мақалаларға шолу жасауы зерттеулердің объективтілігін қамтамасыз етуде және олар туралы сенімді ақпараттандыруда маңызды рөл атқарады. Рецензиялау процесінде барлық рецензенттер жалпы қабылданған принциптер мен стандарттарды ұстануы керек.
Рецензент ретінде рецензияланатын ғылым саласында (тақырып, сұрақ, проблема) кәсіби құзыреттіліктің жеткілікті деңгейіне ие тәуелсіз ғалым бола алады.
Рецензиялау үшін ұсынылған қолжазба құпия құжат болып табылады және авторлық құқық туралы заңға сәйкес келеді, сондықтан оны үшінші тұлғалармен немесе жеке мақсаттарда талқылау үшін пайдалану мүмкін емес.
Рецензент өзі жіберген қолжазбалар авторлардың зияткерлік меншігі болып табылатынын және жария етуге жатпайтын мәліметтерге жататынын білуге міндетті.
Рецензент авторлық материалдарға ғылыми сараптама жүргізеді, соның салдарынан оның іс-әрекеттері этикалық қағидаттарды орындаудан тұратын бейтарап сипатта болуы тиіс. Мақаланы бағалау критерийі оның ғылыми маңыздылығы болуы керек.
Рецензент баяндалған зерттеу нәтижелеріне объективті және дәлелді баға беруге және нақты негізделген ұсыныстар беруге міндетті.
Рецензент ескертулері мен тілектері қолжазбаның ғылыми деңгейін арттыруға бағытталған объективті және қағидатты болуға тиіс.
Оның пікірінше, қолжазбаны бағалау үшін жеткілікті біліктілігі жоқ немесе объективті бола алмайтын рецензенті, мысалы, автормен немесе ұйыммен мүдделер қақтығысы туындаған жағдайда немесе қарау мерзімі ұзаққа созылмайтынын білсе, бұл туралы редакцияға хабарлауы және осы қолжазбаны рецензиялау процесінен бас тартуы керек.
Рецензент, егер олар қандай да бір жағдайға сенімді болмаса, редакциядан кеңес сұрап, барлық ықтимал мүдделер қақтығысын жариялауы керек.
Редакция журналда жариялауға ұсынылатын мақалаларды бағалауға қатысатын рецензенттер мен редакторларды халықаралық жариялау этикасы комитетінің (COPE) ұсынымдарын орындауға шақырады https://publicationethics.org/guidance/Flowcharts.
Редакциялық алқасының мүшелері мен журналдың редакциясы ұсынылған мақаланың жариялануына келесі негізгі принциптерді басшылыққа ала отырып жауап береді:
1. Мақаланы жариялау туралы шешім қабылдаған кезде журналдың бас редакторы ұсынылған материалдардың дұрыстығын басшылыққа алады.
2.Бас редактор журнал саясатын басшылыққа алады және авторлық құқықты бұзу мен плагиаттың алдын алу үшін заңнамалық негіздерді ұстанады.
3. Бас редактор ұсынылған мақаланы тек ғылыми мазмұны бойынша алдын-ала бағалайды.
4. Редакциялық алқа мүшелерінің мақалаға және оны жариялауға дайындау процесіне тікелей қатысы бар адамдар тобынан басқа келіп түскен баптар туралы ақпаратты ашуға құқығы жоқ.
5. Егер редакциялық алқа мүшелерінің немесе рецензенттің мақалада авторлық құқықты бұзу немесе плагиат сәттері бар екендігі туралы негіздер болса, бас редактор мақаланы жариялауға жібермеуі керек.
6. Бас редактор, журналдың редакциялық алқасының мүшелері және рецензенттер рецензенттерге қатысты атаулар мен басқа ақпараттардың құпиялылығын қамтамасыз етуі керек.
Жарияланған мақалалардың авторлары журналдың редакциясына тарату құқығын береді. Журналда жарияланған барлық мақалалар Интернет желісінде мына мекенжай бойынша орналастырылады: http://iaar-education.kz/ және / және индекстелетін мәліметтер базасында.
Журналда орналастырылған ақпараттық материалдардан басқа материалдарға авторлық құқық журналдың авторларына немесе редакциясына тиесілі. Журнал нөміріне авторлық құқық жалпы журналдың редакциясына тиесілі.
Журнал материалдарын басқа басылымдарда қайта басып шығаруға журнал редакциясымен келісім бойынша, автордың келісімімен жол беріледі.
Мәтінге сілтеме жасалған немесе журнал мақаласының мәтінін ішінара пайдаланған жағдайда, автор мен журналға сілтеме жасау қажет.
Бұрын жарияланған мақалалар негізінде жаңа мақалалар жасау кезінде дәйексөздің барлық ережелерін сақтай отырып, бастапқы дереккөзге сілтеме жасау қажет.
Мақалаларға сілтеме жасау кезінде редакция әр мақаланың соңында орналастырылған мақалаларға библиографиялық деректерді пайдалануды сұрайды.
Мүдделер қақтығысы рецензенттің немесе редактордың ғылыми пікіріне әсер етуі мүмкін жеке немесе кәсіби жағдайлар болған кезде және соның салдарынан редакциялық кеңестің мақаланы жариялауға қатысты шешімі болған кезде орын алады.
Бас редактор редакциямен бірлесіп қаралған қолжазбаларға немесе жарияланған материалдарға қатысты шағымдарды жауапсыз қалдырмауға тиіс. Жанжалды жағдай анықталған кезде бұзылған құқықтарды қалпына келтіру үшін барлық қажетті шараларды қабылдау керек, ал қателер анықталған кезде түзетулер мен теріске шығаруларды жариялауға ықпал ету керек.
Журналдың редакциясы мақаланы қарауға және ілеспе хатқа ұсыну фактісі бойынша автор мәтінде қарауға берілген мақалаға қатысты мүдделер қақтығысын тудыруы мүмкін коммерциялық, қаржылық, жеке немесе кәсіби факторлар жоқ деп мәлімдейді.
Егер мүдделер қақтығысы болса, автор мақаланы қарау кезінде ілеспе хаттың мәтінінде ықтимал мүдделер қақтығысы туралы ашық мәлімдеме жасауы керек. Редакторлар мен рецензенттер мақаланы жариялау туралы шешімге әсер етуі мүмкін ықтимал мүдделер қақтығысы туралы мәлімдеуі керек. Редактордың немесе рецензент мақала авторымен мүдделері қақтығысы болған жағдайда, ол тиісінше басқа редакторға немесе рецензентке берілуі тиіс.
Рецензенттер, редакция алқасының мүшелері, егер олар авторлық қолжазбаны зерттеу нәтижелерімен байланысты қандай да бір бәсекелестік қатынастарда болса немесе басқа мүдделер қақтығысы болса, қолжазбаны қараудан бас тартуы керек.
Қарауға ұсынылған қолжазбалардан алынған жарияланбаған деректерді автордың жазбаша келісімінсіз жеке зерттеулерде пайдалануға болмайды.
Рецензиялау кезінде алынған және ықтимал артықшылықтармен байланысты ақпарат немесе идеялар құпия сақталуы және жеке пайда алу мақсатында пайдаланылмауы тиіс.
Рецензенттер ұсынылған жұмысқа байланысты кез келген авторлармен, компаниялармен немесе басқа ұйымдармен бәсекелестік, бірлескен және басқа да өзара іс-қимылдар мен қатынастар салдарынан мүдделер қақтығысы болған жағдайда қолжазбаларды қарауға қатыспауға тиіс.
Қарау және шолу процесінде қатысушылар арасында мүдделер қақтығысының болуы қолжазбаның қабылданбайтынын білдірмейді, өйткені қолжазбаны бағалаудың маңызды критерийі оның ғылыми сапасы болып табылады.
Барлық мүдделі тұлғалар мүмкіндігінше жарияланымның барлық кезеңдерінде кез келген вариацияда мүдделер қақтығысының туындауын болдырмау қажет.
Журнал редакциясы мақаланы қарау кезінде плагиатқа арналған ғылыми мәтіндерді тексеру үшін мамандандырылған сервистің көмегімен сайтта жүзеге асырылатын қолжазба материалын плагиатқа тексеруді міндетті түрде ескереді «Strikeplagiarism.com» - https://strikeplagiarism.com/en/ Келісімшарт 2023 жылдың 16 қаңтарынан бастап 12 айға ұзартумен 3 жылға жасалды. Ғылыми мақалалар мәтінінің өзіндік коэффициенті кемінде 75% және одан жоғары болуы тиіс.
Заңсыз қарыздар анықталған кезде, сондай-ақ мәтіннің өзіндік коэффициенті төмен болған кезде қолжазба жарияланымнан ауытқиды.
Оның шамалы төмендеуі анықталған жағдайда авторларға қолжазбаны түзетуге және қайта тексеруге жіберуге мүмкіндік беріледі.
Түпнұсқалығын тексерудің оң нәтижелері болған кезде қолжазба одан әрі соқыр рецензиялауға жіберіледі.
Плагиат барлық нысандарда этикалық емес әрекеттерді білдіреді және қолайсыз.
Журнал плагиатты оның кез-келген түрінде жарияламайды-оның ішінде плагиат мәтіні, идеялары мен деректері бар жұмыстар.
Плагиаттың едәуір көлемінің дәлелденетін фактісі анықталған немесе мәтінді манипуляциялау фактісі анықталған мақалалар қабылданбайды.
Плагиат формаларына мыналар жатады:
- дереккөзді көрсетпей кез келген көлемдегі кез келген материалдарды пайдалану (сөзбе-сөз дәйексөз) ;
- авторлары немесе құқық иелері өз материалдарын арнайы келісімсіз пайдалануға тыйым салатын материалдарды жазбаша рұқсатсыз пайдалану;
- деректерді жасау және бұрмалау.
Редакция қате көшірмелеп алу нысандарына мыналар жатады:
- дұрыс емес сілтемелер (дереккөздерді сәйкестендіруге кедергі келтіретін библиографиялық сипаттаманың толық емес құрамы;
- бұл фактіні нақты көрсетпестен алынған мәтіннің бірінші көзіне сілтемелер жоқ - бастапқы дереккөзді анықтаудағы қате;
- мәтіннен мақалалар тізімінде көрсетілген дереккөздерге сілтемелердің болмауы.
Мақала авторлары толығымен түпнұсқа туындыларды ұсынуы керек. Басқа авторлардың жұмыс нәтижелерін пайдалану әдебиеттер тізіміне енгізілуі керек тиісті бастапқы дереккөздерге сілтемелермен бірге жүруі керек.
Журналдың редакциясы плагиатқа қарсы жүйеде мәтінді бағалауды арттыруға мүмкіндік беретін кез-келген техникалық әдістерді қолдануға кеңес бермейді.
Мазмұны автордың басқа ғылыми материалдарына 20 % - дан астам сәйкес келетін мақалалар: монография, журналдардағы алдыңғы Жарияланымдар жарияланымға қабылданбайды.
Плагиатты анықтау ғылыми рецензиялау шеңберінде, сондай-ақ қолжазбалар жарияланғаннан кейін-оқырмандардың тиісті өтініштермен жүгіну фактісі бойынша жүргізіледі. Көптеген қарыздар анықталған жағдайда редакция COPE ережелеріне сәйкес әрекет етеді, https://publicationethics.org/resources/flowcharts-new/what-do-if-you-suspect-plagiarism.
Мақала берген кезде автор мақаланың басқа ғылыми журналда жарияланбағанын немесе жарияланбағанын растауы керек. Журналда жарияланған мақалаға сілтеме жасаған кезде баспагер журналдың ресми сайтына сілтемені (материалдың толық URL мекенжайын) орналастыруды сұрайды.
Авторлар бұрын басқа баспаларға жатпайтын жеке немесе жария сайттарда орналастырған мақалаларды қарауға жол берілмейді.
Әріптестер